فضا نگهدار ارتودنسی

کاربرد فضا نگهدار در ارتودنسی چیست؟

فضا نگهدار ارتودنسی یا اسپیس مینتینر، وسیله‌ ای ساده و مؤثر برای حفظ فضای دندان شیری است که زودتر از موعد افتاده یا به هر دلیلی کشیده شده است. این ابزار از حرکت دندان‌ های مجاور به سمت فضای خالی جلوگیری می‌ کند تا زمان رویش دندان دائمی، فضا محفوظ بماند. استفاده از فضا نگهدار در کودکان یک روش پیشگیرانه مهم در دندانپزشکی کودکان و ارتودنسی محسوب می‌ شود که از درمان‌ های پیچیده در آینده جلوگیری می‌ کند.

برای داشتن لبخندی زیبا و سالم، به متخصص ارتودنسی آقای دکتر مهریزی، متخصص ارتودنسی در غرب تهران مراجعه کنید و از خدمات حرفه ای مانند: ارتودنسی کودکان، ارتودنسی ثابت، ارتودنسی متحرک، ارتودنسی لینگوال، ارتودنسی نامرئی، ارتودنسی فانکشنال و درمان‌ های پیشرفته بهرمند شوید.

اسپیسر ارتودنسی چیست؟

اسپیسر ها (Separators یا Spacer) قطعات کوچک لاستیکی یا فلزی هستند که بین دندان‌ ها قرار می‌ گیرند تا فضای کافی برای قرار دادن باند ارتودنسی یا فضا نگهدار فراهم شود. معمولاً این ابزار پیش از شروع درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار می‌ گیرد و طی چند روز فضای لازم را ایجاد می‌ کند.

چرا به فضا نگهدار ها نیاز داریم؟

وقتی یک دندان شیری زودتر از موعد طبیعی از دست می‌ رود، دندان‌ های مجاور تمایل دارند به سمت فضای خالی حرکت کنند. این موضوع می‌ تواند منجر به کمبود فضا برای رویش دندان دائمی شود و در نهایت نیاز به درمان ارتودنسی پیچیده‌ تری ایجاد کند. فضا نگهدار مانع از این جا به‌ جایی ناخواسته می‌ شود و نظم طبیعی دهان را حفظ می‌ کند.

چرا دندان شیری ممکن است زودتر از موعد بیافتد؟

از جمله دلایل زود افتادن دندان‌ های شیری می‌ توان به پوسیدگی شدید، عفونت، ضربه یا کشیدن درمانی دندان‌ ها اشاره کرد. در این شرایط، اگر فکری برای حفظ فضای خالی نشود، اختلال در نظم رویش دندان‌ های دائمی کاملاً محتمل است.

زمان و شرایط استفاده از فضا نگهدارنده

چه زمانی از فضا نگهدار استفاده کنیم ؟

در صورتی که هنوز مدت قابل توجهی تا رویش دندان دائمی باقی مانده باشد، متخصص ارتودنسی استفاده از فضا نگهدار را توصیه می‌ کند. بهترین زمان برای کار گذاشتن فضا نگهدار همان روز یا چند روز پس از کشیدن دندان است.

عملکرد فضا نگهدار ارتودنسی

فضا نگهدار به‌ طور ساده از حرکت دندان‌ های مجاور به سمت فضای خالی جلوگیری می‌ کند. این ابزار با حفظ فضای صحیح، موجب می‌ شود دندان دائمی بتواند در محل صحیح خود و بدون انحراف رشد کند. فضا نگهدار هیچ‌ گونه فشاری وارد نمیکند و فقط یک نقش محافظتی دارد.

اثر بخشی فضا نگهدار در کودکان و بزرگسالان

گرچه استفاده از فضا نگهدار عمدتاً برای کودکان است، اما در برخی شرایط خاص بزرگسالان نیز ممکن است از آن بهرمند شوند. با این حال، اثرگذاری این ابزار در دوران رشد کودک بسیار بیشتر و مؤثرتر است و به عنوان یک روش پیشگیرانه، جایگاه مهمی در ارتودنسی دارد.

فضا نگهدار در کودکان

در سنین کودکی، رشد فک هنوز کامل نشده و دندان‌ ها در حال رویش هستند. به همین دلیل استفاده از فضا نگهدار در این دوران تأثیر بسزایی در حفظ نظم و پیشگیری از نیاز به درمان‌ های پیچیده‌ تر دارد. کودکان با نظارت والدین می‌ توانند بخوبی با این ابزار کنار بیایند.

نکته مهم درباره اسپیس مینتینر ها:

اسپیس مینتینر ها باید به‌ طور منظم بررسی و ارزیابی شوند تا از عملکرد صحیح آن‌ ها اطمینان حاصل شود. عدم پیگیری می‌ تواند باعث بروز مشکلات جدید شود، بنابراین مراجعات دوره‌ ای به متخصص ارتودنسی کودک بسیار اهمیت دارد.

مقاله مفید: درمان فاصله بین دندان ها با ارتودنسی

انواع فضا نگهدار ارتودنسی و کاربرد آن‌ ها

فضا نگهدار ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌ شوند: فضا نگهدارنده ثابت و متحرک.

• فضا نگهدارنده ثابت

این نوع فضا نگهدار به دندان مجاور متصل شده و در جای خود باقی می‌ ماند. برای کودکانی که همکاری کمتری دارند یا نیاز به حفاظت طولانی‌ مدت دارند، انتخاب مناسبی است.

فضا نگهدارنده متحرک

این نوع مانند پلاک ارتودنسی طراحی می‌ شود و می‌ توان آن را درآورد و تمیز کرد. مناسب کودکانی است که توانایی رعایت بهداشت و مراقبت را دارند.

• بند و لوپ (Band and Loop)

این نوع، رایجترین مدل فضا نگهدار ثابت است. یک حلقه فلزی دور دندان مجاور بسته شده و با یک سیم، فضای خالی را پوشش می‌ دهد.

• لینگوال آرچ پشت دندانی (Lingual Arch)

مناسب برای قوس پایین فک، به پشت دندان‌ های آسیاب دائمی متصل می‌ شود و از جا به‌ جایی دندان‌ های پایینی جلوگیری می‌ کند.

• ترنس‌ پالاتال آرچ (Transpalatal Arch)

برای فک بالا استفاده می‌ شود و از جا به‌ جایی دندان‌ های آسیاب جلوگیری می‌ کند. یک سیم از پشت سقف دهان عبور می‌ کند و به دو دندان آسیاب متصل است.

• دیستال شو (Distal Shoe)

در مواردی استفاده می‌ شود که هنوز دندان دائمی زیر لثه بیرون نیامده و نیاز به راهنمایی دقیق برای رویش صحیح آن وجود دارد.

نوع فضا نگهدار	نوع اتصال	مناسب برای	توضیحات
فضا نگهدار ثابت (Fixed)	متصل به دندان مجاور با بند یا چسب دندانپزشکی	کودکانی که همکاری کمتری دارند یا نیاز به نگهداری طولانی‌ مدت دارند	نیاز به نصب و برداشتن توسط متخصص ارتودنسی دارد و امکان جدا شدن توسط کودک وجود ندارد
فضا نگهدار متحرک (Removable)	قابل برداشتن توسط کودک یا والدین	کودکانی که همکاری مناسبی دارند و توان مراقبت دارند	نیاز به مراقبت بیشتر، ممکن است گم شود یا شکسته شود
لینگوال آرچ (Lingual Arch)	ثابت، پشت دندان‌ های پایین	از دست رفتن چند دندان خلفی پایین	از قوس دندانی پشتیبانی می‌ کند و حرکت دندان‌ ها را کنترل می‌ نماید
ترنس‌پالاتال آرچ (Transpalatal Arch)	ثابت، پشت دندان‌ های بالا	از دست رفتن چند دندان خلفی بالا	تعادل قوس دندانی بالا را حفظ می‌ کند
دیستال شو (Distal Shoe)	ثابت، با قطعه‌ ای که زیر لثه قرار می‌ گیرد	از دست رفتن زودهنگام دندان شیری قبل از رویش دندان آسیای دائمی	طراحی خاصی دارد تا مسیر رویش دندان دائمی را هدایت کند

مطالعه بیشتر: انواع ارتودنسی دندان

روند نصب، نگهداری و مراقبت از فضا نگهدار ارتودنسی

نحوه جا گذاری اسپیسر:

اسپیسر های ارتودنسی با ابزار مخصوص بین دندان‌ های مورد نظر قرار داده می‌ شوند. این کار معمولاً چند دقیقه طول می‌ کشد و ممکن است فشار یا ناراحتی خفیفی ایجاد کند.

نحوه باز کردن اسپیسر:

بعد از گذشت چند روز تا یک هفته، دندان‌ ها کمی از هم فاصله می‌ گیرند و حالا نوبت برداشتن اسپیسر و نصب ابزار اصلی ارتودنسی یا فضا نگهدار است. این کار توسط متخصص ارتودنسی به‌ آرامی انجام می‌ شود.

نحوه کار گذاشتن فضا نگهدار:

برای نوع ثابت، معمولاً نیاز به قالب‌ گیری و اتصال حلقه به دندان مجاور است. برای نوع متحرک، پلاک با استفاده از گیره‌ های نگهدارنده در دهان قرار می‌ گیرد.

بیشتر بدانید: تکنولوژی های درمانی در دندانپزشکی

مراقبت و استفاده از فضا نگهدار های دندان در کودکان

مراقبت از فضا نگهدار:

توصیه‌ های مراقبت و بهداشت فضا نگهدار دندان

کودکان باید از خوردن آدامس، شکلات چسبنده، آجیل سفت و یخ پرهیز کنند. همچنین تمیز نگه داشتن فضا نگهدار و مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی برای بررسی وضعیت دهان بسیار مهم است.

اقدامات احتیاطی پیرامون فضا نگهدار ها

هر گونه شل شدن، لق شدن، درد، تورم یا بوی بد دهان باید جدی گرفته شود. مراقبت دقیق و پیگیری می‌ تواند از عوارض جدی جلوگیری کند.

مسواک زدن و استفاده از نخ دندان با وجود اسپیسر ها

استفاده از نخ دندان مخصوص ارتودنسی یا سوپر فلاس برای تمیز کردن بین دندان‌ ها توصیه می‌ شود.

استفاده از فضا نگهدار:

مدت زمان استفاده از فضا نگهدار

مدت زمان استفاده بستگی به زمان رویش دندان دائمی دارد. این زمان می‌ تواند از چند ماه تا چند سال متغیر باشد. متخصص ارتودنسی روند رشد دندان‌ ها را طی جلسات معاینه بررسی می‌ کند.

اگر اسپیسر ارتودنسی شما خراب شد یا افتاد باید چکاری انجام دهید؟

تأخیر در جایگزینی آن می‌ تواند موجب حرکت دندان‌ ها و از بین رفتن فضای مورد نیاز شود.

موارد اورژانسی فضا نگهدار ها که سریعا باید با پزشک تماس بگیرید!

اگر کودک درد شدید، تورم لثه، زخم، یا خونریزی داشت، یا اگر فضا نگهدار از جای خود درآمد، حتماً باید سریعاً به متخصص ارتودنسی مراجعه شود.

با اسپیسر ها چه چیزی می‌ توانیم بخوریم و چه چیزی نباید بخوریم؟

خوراکی‌ های نرم مانند سوپ، ماست، پوره، برنج و تخم‌ مرغ مناسب هستند. اما از خوردن خوراکی‌ های چسبنده، ترد و سفت مثل پاپ‌ کورن، شکلات، یخ و ته‌ دیگ باید پرهیز کرد.

هزینه، معایب و مشکلات فضا نگهدار ارتودنسی

قیمت فضا نگهدار ارتودنسی

هزینه فضا نگهدار بسته به نوع آن (ثابت یا متحرک)، محل نصب، نیاز به قالب گیری، و تعرفه متخصص ارتودنسی متغیر است. بطور کلی، قیمت آن از چند میلیون تومان شروع می‌ شود و نسبت به درمان‌ های ارتودنسی بسیار مقرون‌ بصرفه‌ تر است.

معایب عدم استفاده از فضا نگهدار

در صورت بی‌ توجهی به استفاده از فضا نگهدار، دندان‌ های کناری به سمت فضای خالی حرکت کرده و جای رویش دندان دائمی را اشغال می‌ کنند. این اتفاق می‌ تواند موجب کجی، شلوغی و نیاز به ارتودنسی طولانی‌ مدت شود.

مشکلات بیماری در صورت عدم استفاده از فضا نگهدارنده

بی‌ نظمی در دندان‌ ها ممکن است باعث مشکلات در جویدن، تلفظ، تمیز نشدن کامل دندان‌ ها، پوسیدگی، التهاب لثه و حتی مشکلات گوارشی شود. پس استفاده از فضا نگهدار نقش مهمی در سلامت عمومی کودک دارد.

لیست قیمت ارتودنسی: هزینه ارتودنسی 1404

سوالات متداول در فضا نگهدار ارتودنسی:

فضا نگهدار در چه سنی بیشترین اثربخشی را دارد؟

فضا نگهدار بیشترین اثربخشی را در دوره دندانی مختلط، یعنی بین حدود ۶ تا ۱۲ سالگی دارد؛ زمانی که دندان‌ های شیری به‌ تدریج می‌ افتند و دندان‌ های دائمی در حال رویش هستند. در این بازه، حفظ فضا برای جلوگیری از انحراف رشد دندان‌ ها بسیار حائز اهمیت است.

چه تفاوتی بین فضا نگهدار فعال و غیر فعال وجود دارد؟

فضا نگهدار غیر فعال صرفاً از جا به‌ جایی دندان‌ های مجاور جلوگیری می‌ کند، در حالی که فضا نگهدار فعال علاوه بر حفظ فضا، در موارد خاص میتواند به هدایت رویش دندان دائمی نیز کمک کند. نوع فعال بیشتر در برنامه‌ های درمانی جامع ارتودنسی کاربرد دارد.

چه معیارهایی برای انتخاب بین فضا نگهدار یک‌ طرفه و دوطرفه وجود دارد؟

در صورت از دست رفتن یک دندان در یک طرف قوس، معمولاً از فضا نگهدار یک‌ طرفه استفاده میشود. اما در صورت نیاز به حفظ تقارن و تعادل در دو طرف دهان، فضا نگه‌ دار دوطرفه تجویز میشود.

آیا فضا نگهدار میتواند موجب تحلیل لثه یا مشکلات پریودنتال شود؟

در صورت رعایت نکردن بهداشت دهان یا نا مناسب بودن طراحی فضا نگهدار، ممکن است در اطراف محل اتصال، التهاب لثه یا تحلیل بافت‌ های نگهدارنده رخ دهد. بنابراین طراحی علمی و نظارت دوره‌ ای توسط متخصص ارتودنسی برای پیشگیری از این عوارض ضروری است.

چه زمانی باید فضا نگهدار از دهان خارج شود؟

این تصمیم معمولاً بر اساس رادیوگرافی و ارزیابی کلینیکی توسط متخصص اتخاذ میشود.

فضا نگهدار ارتودنسی برای کدام دندان‌ ها بیشتر استفاده می‌ شود؟

معمولاً برای دندان‌ های آسیاب شیری که فضای زیادی برای دندان‌ های دائمی آینده فراهم می‌ کنند، استفاده می‌ شود.

آیا فضا نگهدار فقط برای کودکان استفاده می‌ شود؟

بله، چون فقط کودکان دارای دندان شیری و دندان‌ های دائمی در حال رشد هستند. فضا نگهدار در بزرگسالان کاربردی ندارد و معمولاً از درمان‌ های دیگر مثل ایمپلنت یا بریج استفاده می‌ شود.

آیا درد فضا نگهدار بیشتر از درد ارتودنسی است؟

اسپیسر ها ممکن است در روزهای اول کمی درد یا فشار ایجاد کنند اما معمولاً قابل تحمل هستند. در مقایسه با درد ناشی از سیم‌ کشی ارتودنسی، درد اسپیسر بسیار کمتر و کوتاهتر است

منابع: 

• American Academy of Pediatric Dentistry (AAPD)

• Canadian Dental Association (CDA)

• American Dental Association (ADA)

• Canadian Association of Orthodontists (CAO)