پلاکهای ارتودنسی: چیستی، نحوه عملکرد و مزایای آنها

پلاک های ارتودنسی یا Orthodontic Plate که به عنوان دستگاه های دندانی متحرک نیز شناخته می شوند، دستگاه های سفارشی هستند که برای درمان مشکلات جزئی ارتودنسی استفاده می شوند. این دستگاه‌ها بخش رایج درمان ارتودنسی هستند و نقش مهمی در بهبود سلامت دندان دارند. در این پست به بررسی این موضوع می پردازیم که پلاکهای ارتودنسی چیست، چگونه کار می کنند و چه مزایایی ارائه می دهند.

پلاک ارتودنسی چیست؟

پلاک ارتودنسی یک دستگاه دندانپزشکی سفارشی و قابل جابجایی است. می توان از آن برای اصلاح ناهماهنگی های جزئی بایت، گشاد کردن فک بالا، ایجاد فضا برای دندان های دائمی و صاف کردن دندان ها استفاده کرد. پلاکهای ارتودنسی معمولا از اکریلیک سخت و پلاستیک ساخته می شوند و دارای سیم، پیچ و فنر هستند. آنها می‌توانند از هم جدا شوند و در اطراف دندان های بالا و پایین قرار می گیرند. از جمله موارد استفاده پلاک‌ ارتودنسی می‌تواند راه حل پیشگیرانه در ارتودنسی کودکان باشد.

پلاک های ارتودنسی را می توان به دو نوع تقسیم کرد:

• پلاک های غیرفعال: این پلاکها گاهی اوقات به عنوان “پلاکهای نگهدارنده” شناخته می شوند. آنها دندان های شما را در چینش فعلی خود نگه می دارند و معمولاً پس از درمان بریس معرفی می شوند تا اطمینان حاصل شود که لبخند و نیش کاملا صاف در جای خود باقی می مانند.
• پلاک های فعال: این پلاکهای ارتودنسی تنظیمات جزئی را برای حرکت دندان های شما به موقعیت صحیح انجام می دهند. آنها شبیه نگهدارنده های غیرفعال هستند اما عملکرد متفاوتی دارند.

انواع پلاک ارتودنسی و کاربرد هر کدام

پلاک ارتودنسی یکی از اجزای مهم درمان‌ های ارتودنسی است که بسته به نوع و مرحله درمان، کاربردهای مختلفی دارد. این پلاک‌ ها معمولاً پس از پایان مرحله‌ ی اصلی ارتودنسی (نظیر استفاده از براکت‌ ها) برای حفظ نتایج درمان و جلوگیری از برگشت دندان‌ ها به موقعیت اولیه مورد استفاده قرار می‌ گیرند. با این حال، برخی پلاک‌ ها در حین درمان نیز برای حرکت دادن دندان‌ ها کاربرد دارند. پلاک‌ های ارتودنسی به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌ شوند: پلاک ثابت و پلاک متحرک.

پلاک ارتودنسی متحرک

پلاک‌ های متحرک به گونه‌ ای طراحی شده‌ اند که بیمار می‌ تواند آن‌ ها را به‌ راحتی از دهان خارج کرده و مجدداً در جای خود قرار دهد. این نوع پلاک‌ ها اغلب در مراحل ابتدایی درمان یا پس از برداشتن براکت‌ ها برای نگهداری نتایج به کار می‌ روند.

ویژگی‌ ها و کاربرد ها:

• قابل استفاده در درمان‌ های خفیف ارتودنسی

• مناسب برای نگهداری وضعیت دندان‌ ها پس از ارتودنسی ثابت

• راحتی در تمیز کردن و رعایت بهداشت دهان

• کاربرد در اصلاح مشکلات جزئی مانند کج بودن یک یا چند دندان یا فاصله بین دندان‌ ها

یکی از رایج‌ ترین کاربردهای این نوع پلاک، درمان فاصله بین دندان ها با ارتودنسی است. این پلاک‌ ها با اعمال فشار کنترل‌ شده به آرامی موجب بسته شدن فضاهای خالی بین دندان‌ ها می‌ شوند، بدون اینکه نیاز به درمان‌ های پیچیده باشد.

رعایت دقیق مراقبت های ارتودنسی متحرک نقش مهمی در اثربخشی درمان و حفظ سلامت دهان و دندان دارد.

پلاک ارتودنسی ثابت

این نوع پلاک‌ ها، برخلاف نوع متحرک، به دندان‌ ها چسبانده می‌ شوند و تنها توسط دندانپزشک قابل برداشت هستند. پلاک‌ های ثابت معمولاً به عنوان ریتنر ثابت پس از اتمام دوره ارتودنسی استفاده می‌ شوند.

ویژگی‌ ها و کاربرد ها:

• جلوگیری از برگشت دندان‌ ها به موقعیت قبلی پس از ارتودنسی

• مناسب برای بیمارانی که احتمال برگشت دندان‌ ها در آن‌ ها زیاد است

• نیازی به همکاری بیمار برای استفاده مداوم ندارد (بر خلاف نوع متحرک)

ریتنر های ثابت معمولاً از یک سیم نازک تشکیل شده‌ اند که به پشت دندان‌ های جلویی فک بالا یا پایین چسبانده می‌ شود و نامرئی هستند.

پلاک فانکشنال (Functional Appliance)

این نوع از پلاک‌ ها برای هدایت رشد فک و بهبود ناهماهنگی‌ های فکی استفاده می‌ شوند و بیشتر در سنین پایین (قبل از بلوغ کامل) کاربرد دارند. پلاک‌ های فانکشنال در واقع نوعی ابزار درمانی هستند که می‌ توانند رشد فک را در جهتی مطلوب هدایت کنند.

ویژگی‌ ها و کاربرد ها:

• اصلاح ناهماهنگی بین فک بالا و پایین

• جلوگیری از تشدید مشکلات فکی در آینده

• معمولاً متحرک هستند، ولی برخی مدل‌ ها می‌ توانند نیمه‌ ثابت یا ترکیبی باشند

نمونه‌ هایی از پلاک‌ های فانکشنال شامل دستگاه‌ های Twin Block و Bionator هستند.

بیشتر بدانید: نگهدارنده یا ریتینر ارتودنسی

پلاک ارتودنسی چگونه کار می کند؟

پلاک های ارتودنسی فشار ملایم به دندان ها اعمال کرده و آنها را به سمت تراز مناسب هدایت می کنند. در طول درمان، ارتودنتیست دائما پلاک و تنظیم سیم یا پلاستیک را در صورت نیاز چک می‌کند. این تنظیم مداوم به هدایت دندان ها به سمت تراز صحیح کمک خواهد کرد.

پلاک های ارتودنسی به دلایل مختلفی مانند آندربایت یا کراس بایت دندان های جلویی، قوس های باریک یا به دلیل مسدود شدن دندان و بیرون نیامدن دندان های بالغ استفاده می شود. متخصص ارتودنسی این پلاکها  را در صورت لزوم تنظیم می کند تا به جابجایی دندان ها به موقعیت لازم یا ایجاد فضای مورد نیاز کمک کند.

مزایای استفاده از پلاک ارتودنسی

پلاکهای ارتودنسی مزایای مختلفی دارند:

• انعطاف پذیری: از آنجایی که پلاکهای ارتودنسی قابل جابجایی هستند، می توان آنها را برای تمیز کردن، غذا خوردن یا شرکت در فعالیت های ورزشی بیرون آورد. این انعطاف پذیری آنها را به گزینه ای مناسب برای بسیاری از بیماران تبدیل کرده است.
• بهبود سلامت دهان و دندان: پلاکهای ارتودنسی می تواند به جلوگیری از طیف وسیعی از مشکلات دندانی، از جمله دندان های شلوغ، فاصله بین دندان ها و بایت های نامرتب کمک کند. با پرداختن به این مسائل به موقع، پلاک های ارتودنسی می توانند در دراز مدت به بهبود سلامت دهان و دندان کمک کنند.
• جذابیت زیبایی: پلاکهای ارتودنسی می توانند با تراز کردن صحیح دندان ها به بهبود ظاهر لبخند کمک کنند. این کار می تواند اعتماد به نفس را افزایش دهد و کیفیت کلی زندگی را بهبود بخشد.
• مقرون به صرفه: پلاکهای ارتودنسی عموماً هزینه کمتری نسبت به بریس دارند.(هزینه ارتودنسی دندان)

آیا استفاده از پلاک های ارتودنسی خطرات یا عوارض جانبی دارد؟

پلاک های ارتودنسی مانند هر وسیله پزشکی با خطرات و عوارض جانبی احتمالی همراه هستند. با این حال، این موارد به طور کلی حداقل هستند و با مراقبت و نظارت مناسب می توان آنها را به طور موثر مدیریت کرد. در اینجا برخی از خطرات و عوارض جانبی بالقوه مرتبط با پلاکهای ارتودنسی آورده شده است:

• ناراحتی و درد: هنگامی که برای اولین بار پلاک ارتودنسی را استفاده می کنید، ممکن است کمی ناراحتی یا درد در دهان خود احساس کنید. این طبیعی است و معمولاً در عرض چند روز از بین می‌رود، زیرا دهان و دندان‌های شما با دستگاه سازگار می‌شوند.
• مشکل در صحبت کردن و خوردن: در ابتدا ممکن است در صحبت کردن واضح و خوردن برخی غذاها مشکل داشته باشید. با این حال، این مسائل معمولاً با گذشت زمان و با عادت کردن به گذاشتن پلاک بهبود می یابند.
• چالش های بهداشت دهان و دندان: پلاک ارتودنسی می تواند حفظ بهداشت دهان و دندان را دشوارتر کند. ذرات غذا می توانند به دام بیفتند و اگر به درستی تمیز نشوند، می تواند منجر به مشکلاتی مانند بیماری لثه و پوسیدگی دندان شود. بنابراین، حفظ بهداشت دهان و دندان ضروری است.
• واکنش های آلرژیک: در موارد نادر، برخی افراد ممکن است نسبت به مواد استفاده شده در پلاک ارتودنسی مانند نیکل واکنش آلرژیک داشته باشند. علائم می تواند شامل تحریک، التهاب و در موارد شدید، زخم یا زخم در دهان باشد.
• حرکت یا آسیب به دندان ها: اگر به درستی مدیریت نشود، این خطر وجود دارد که پلاک ارتودنسی باعث حرکت ناخواسته یا آسیب به دندان ها شود. معاینات منظم با متخصص ارتودنسی به نظارت بر این امر و انجام تنظیمات لازم کمک می کند.
• تحلیل ریشه: در برخی موارد، استفاده طولانی مدت از پلاک ارتودنسی می تواند منجر به تحلیل ریشه شود، جایی که بدن شروع به جذب ریشه دندان می کند. اگر به درستی مدیریت نشود، می تواند منجر به از دست دادن دندان شود.

به یاد داشته باشید، در حالی که این خطرات و عوارض جانبی ممکن است رخ دهند، نسبتاً نادر هستند و با مراقبت مناسب و معاینات منظم با متخصص ارتودنسی می‌توان آنها را به طور موثر مدیریت کرد. در صورت داشتن هر گونه نگرانی یا هر گونه ناراحتی در هنگام استفاده از پلاک ارتودنسی، همیشه با متخصص ارتودنسی خود مشورت کنید.

آیا غذاهای خاصی وجود دارد که هنگام استفاده از پلاک ارتودنسی باید از آنها پرهیز کرد؟

هنگام استفاده از پلاک ارتودنسی، مهم است که از انواع خاصی از مواد غذایی که می توانند باعث آسیب یا ناراحتی شوند اجتناب کنید. در اینجا برخی از غذاهایی که باید از آنها اجتناب شود آورده شده است:

• غذاهای سفت: غذاهای سفت مانند سبزیجات خام، آب نبات های سفت، آجیل و یخ می توانند به طور بالقوه به پلاک ارتودنسی آسیب بزنند یا هنگام جویدن باعث ناراحتی شوند. در عوض، غذاهای نرم تر را انتخاب کنید یا غذاهای سفت را قبل از خوردن به قطعات کوچکتر و قابل کنترل تقسیم کنید.
• غذاهای چسبنده: غذاهای چسبنده یا جویدنی مانند کارامل ها، آب نبات های صمغی یا انواع خاصی از نان می توانند به پلاک ارتودنسی بچسبند و به سختی جدا شوند. این می تواند منجر به مشکلاتی در بهداشت دهان شود و به طور بالقوه به پلاک آسیب برساند.
• غذاها و نوشیدنی های با قند بالا: مصرف غذاها و نوشیدنی های با قند بالا می تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد، به خصوص با استفاده از پلاک ارتودنسی. این پلاک می‌تواند ذرات قند و غذا را در نزدیکی دندان‌ها به دام بیندازد و زمینه مناسبی را برای باکتری‌ها فراهم کند. بنابراین بهتر است مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین را محدود کنید و بعد از مصرف از تمیز کردن کامل دندان ها و پلاک اطمینان حاصل کنید.
• غذاهایی که نیاز به گاز زدن شدید دارند: غذاهایی مانند سیب، بلال یا ساندویچ های بزرگ که نیاز به گاز زدن شدید دارند، می توانند پلاک ارتودنسی را از جای خود خارج کرده یا به آن آسیب برسانند. بهتر است این نوع غذاها را به قطعات کوچکتر تقسیم کنید که به راحتی با دندان های عقب جویده شوند.

برای حفظ فضای لازم جهت رویش دندان‌ های دائمی، در برخی موارد استفاده از فضا نگهدار ارتودنسی توسط متخصص ارتودنسی توصیه میشود.

آنچه گفتیم…

در پایان، پلاک های ارتودنسی ابزاری ارزشمند در زمینه ارتودنسی است که به اصلاح مسائل جزئی دندان و بهبود سلامت دهان کمک می کند. اگر فکر می کنید که پلاک ارتودنسی برای خود یا فرزندانتان مناسب است، میتوانید با دکتر  احسان مهریزی، متخصص ارتودنسی در تهران، مشورت کنید تا بهترین گزینه های درمانی را در اختیار شما بگذارد.