ارتودنسی فانکشنال

ارتودنسی فانکشنال یا ارتودنسی عملکردی، شاخه ای از ارتودنسی است که بر اصلاح ناهنجاری های اسکلتی فک تمرکز دارد. در این روش درمانی به کمک دستگاه های مخصوص (ثابت یا متحرک) سعی می شود رشد فک پایین تحریک شده و هماهنگی بین فک بالا و پایین بهبود یابد. برخلاف ارتودنسی سنتی که تمرکز اصلی آن بر مرتب سازی دندان ها است، ارتودنسی فانکشنال به جنبه های رشد و اصلاح ساختار استخوان های فکی نیز توجه دارد. در این مقاله به بررسی کامل مفاهیم مرتبط با ارتودنسی فانکشنال پرداخته و دیدگاه های متنوع در این حوزه را مرور می کنیم.

اگر برای شروع درمان نگران درد احتمالی هستید، پیشنهاد می‌ کنیم مقاله‌ آیا ارتودنسی درد دارد؟ را حتماً مطالعه کنید. برای دریافت راهنمای کامل درباره مراقبت های ارتودنسی ثابت و حفظ سلامت لبخند خود، اینجا کلیک کنید.

بیشتر بدانید: تعداد جلسات ارتودنسی چقدر است؟ 

تعریف ارتودنسی فانکشنال

ارتودنسی فانکشنال به مجموعه ای از درمان های ارتودنسی گفته می شود که با استفاده از دستگاه های طراحی شده (ثابت یا متحرک)، نقش مهمی در هدایت رشد فک ها به خصوص فک تحتانی ایفا می کنند. این دستگاه ها به گونه ای طراحی شده اند که بیمار در هنگام بسته شدن دهان مجبور شود فک پایین را به سمت جلو ببندد؛ بدین ترتیب فشارهای ناشی از فعالیت های عضلانی مانند جویدن، صحبت کردن و بلع، موجب تحریک رشد استخوان های فکی و تغییر در ساختار آن ها می شود.

مقالات مفید: تمیز کردن ریتینر ارتودنسی

تاریخچه و مبانی نظری ارتودنسی فانکشنال

توسعه دستگاه های فانکشنال از دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۷۰ میلادی آغاز شد؛ زمانی که متخصصان اروپایی و آمریکایی به دنبال راهکارهایی برای اصلاح ناهنجاری های اسکلتی فکی بودند. پیشگامانی نظیر رولف فرانکل، ویگو اندرسن و دکتر ویلیام جی. کلارک با طراحی دستگاه هایی مانند فرانکل، اکتیویتور و تویین بلاک، اصول اولیه درمان فانکشنال را بنا نهادند. مبانی نظری این درمان بر این اصل استوار است که عملکرد صحیح عضلات فکی و استفاده مستمر از نیروهای عملکردی، می تواند به اصلاح رشد و شکل دهی به ساختارهای اسکلتی کمک کند. به عبارت دیگر، با هدایت درست عملکرد عضلانی، می توان به تغییرات پایدار در ساختار فک دست یافت. برای درک کامل کاربرد و انواع کش ارتودنسی در درمان ارتودنسی و دستیابی به نتایج مطلوب، اینجا کلیک کنید.

انواع دستگاه های ارتودنسی فانکشنال

• دستگاه های ثابت

در دستگاه های ثابت، اجزا به طور دائمی روی قوس دندانی چسبانده می شوند. این دستگاه ها از مزیت عدم وابستگی به همکاری بیمار برخوردارند؛ اما نگهداری بهداشت دهان در زمان استفاده از آن ها کمی دشوارتر است. به عنوان مثال، دستگاه های هربست یا برخی انواع FLMGM از جمله دستگاه های ثابت فانکشنال محسوب می شوند.

• دستگاه های متحرک

دستگاه های متحرک از جنس پلاستیک یا آکریلیک ساخته می شوند و بیمار می تواند آن ها را برای غذا خوردن یا مسواک زدن از دهان خارج کند؛ اما برای اثربخشی درمان، باید حداقل ۱۲ تا ۱۸ ساعت در روز به طور مداوم استفاده شوند. از مهم ترین این دستگاه ها می توان به تویین بلاک، بایونیتور، اکتیویتور و فرانکل اشاره کرد.

• توییین بلاک: یکی از محبوب ترین دستگاه های فانکشنال متحرک است که با داشتن دو بخش مجزا برای فک بالا و فک پایین، فک تحتانی را به جلو می برد.
• بایونیتور: با تحریک فعالیت های عضلانی و بهبود تنش های اطراف فک، رشد فک پایین را تقویت می کند.
• اکتیویتور: از قدیمی ترین دستگاه های فانکشنال است که با تغییر نحوه عملکرد عضلات فکی، زمینه اصلاح ناهنجاری های کلاس ۲ فراهم می شود.
• فرانکل: با محدود کردن نیروهای عضلانی نامناسب و تحریک رشد فک، در بهبود فرم فک و ایجاد فضای کافی برای دندان های دائمی موثر است.

بیشتر بدانید: براکت ارتودنسی چیست؟

اصول عملکرد و ساز و کار دستگاه های فانکشنال

• تحریک رشد فک: با استفاده از دستگاه های فانکشنال، فک پایین به طور اجباری به جلو حرکت داده می شود. این تغییر موقعیت موجب ایجاد یک فشار نرم و یکنواخت بر روی بافت های استخوانی و مفصلی می شود که در نتیجه باعث تحریک رشد و توسعه مجدد استخوان فک می گردد.
• تغییر در الگوی عضلانی: این دستگاه ها نه تنها به تحریک رشد استخوانی می پردازند، بلکه عملکرد عضلات فکی را نیز تنظیم می کنند. به کمک تغییر الگوی عضلانی، فشارهای غیرطبیعی که ممکن است باعث تغییرات منفی در ساختار فک شوند، کاهش یافته و عملکرد بهینه ماهیچه های جویدن و بلع تقویت می شود.
• ایجاد فضای مناسب برای دندان ها: با بهبود رشد فک، فضای کافی برای جایگیری دندان های دائمی ایجاد می شود. این امر هم به مرتب سازی دندان ها کمک می کند و هم از بروز مشکلات بعدی مانند ازدحام دندانی جلوگیری می نماید.

مقالات مرتبط: التهاب لثه در ارتودنسی

کاربردها و مزایای ارتودنسی فانکشنال

• اصلاح ناهنجاری های کلاس ۲: در مواردی که فک بالا جلوتر از فک پایین قرار دارد (کلاس ۲)، استفاده از دستگاه های فانکشنال به ویژه در سنین رشد، می تواند به هدایت صحیح رشد فک تحتانی کمک کرده و نسبت به فک بالا تعادل برقرار کند.
• بهبود عملکرد تنفسی و گفتاری: با هماهنگی بهتر فک ها، فضای هوایی در ناحیه دهان و حلق بهبود یافته و مشکلات مرتبط با تنفس (مانند آپنه خواب) کاهش می یابد. همچنین، با اصلاح موقعیت دندان ها و فک ها، مشکلات گفتاری که ناشی از ناهنجاری های فکی است، برطرف می شوند.
• افزایش اعتماد به نفس: تصحیح ناهنجاری های فکی و بهبود ظاهر چهره، تأثیر مستقیمی بر روحیه و اعتماد به نفس بیمار دارد. به ویژه در دوران نوجوانی، این تغییرات می تواند موجب افزایش رضایت از ظاهر و بهبود روابط اجتماعی گردد.
• کاهش نیاز به جراحی های فکی: در بسیاری از موارد، درمان فانکشنال با تحریک رشد طبیعی فک ها، نیاز به جراحی های فکی را به تأخیر می اندازد یا حتی از بین می برد؛ به خصوص اگر در زمان مناسب و در دوره رشد انجام شود.

مطالعه بیشتر: اصلاح طرح لبخند با ارتودنسی

مطالعه بیشتر: درمان فاصله بین دندان ها با ارتودنسی

زمان بندی درمان و نکات بالینی ارتودنسی فانکشنال

• انتخاب زمان مناسب: اثر بخشی درمان فانکشنال به دوره رشد بیمار وابسته است؛ بنابراین بهترین نتایج زمانی حاصل می شود که درمان در دوره های حساس رشد (معمولاً بین ۷ تا ۱۴ سالگی) آغاز شود. در این بازه زمانی، پتانسیل تغییر ساختار فک به حداکثر خود می رسد.
• همکاری بیمار: در دستگاه های متحرک، همکاری بیمار در استفاده منظم از دستگاه اهمیت ویژه ای دارد. عدم استفاده کافی می تواند باعث کاهش اثر بخشی درمان و افزایش مدت زمان آن شود.
• نظارت و پیگیری منظم: پیگیری های دوره ای توسط متخصص ارتودنسی از اهمیت بالایی برخوردار است تا در صورت نیاز تنظیمات لازم در دستگاه انجام شود و از به دست آمدن نتایج مطلوب اطمینان حاصل گردد.
• بهداشت دهان و دندان: با توجه به اینکه برخی از دستگاه ها در داخل دهان قرار می گیرند، رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان از جمله نکات حیاتی برای جلوگیری از بروز مشکلات دندانی و عفونت ها می باشد.

رعایت دقیق مراقبت های ارتودنسی متحرک نقش مهمی در اثربخشی درمان و حفظ سلامت دهان و دندان دارد.

محدودیت ها و معایب ارتودنسی فانکشنال

• وابستگی به همکاری بیمار: در دستگاه های متحرک، موفقیت درمان تا حد زیادی به همکاری بیمار وابسته است. عدم رعایت دقیق زمان استفاده ممکن است نتایج درمان را کاهش دهد.
• محدودیت در درمان افراد بالغ: اثربخشی درمان فانکشنال به دلیل وابستگی به پتانسیل رشد استخوانی در دوران کودکی و نوجوانی بیشتر است؛ بنابراین در بزرگسالان که رشد استخوان آن ها به پایان رسیده، معمولاً نیاز به روش های جایگزین مانند ارتودنسی ثابت یا جراحی فکی احساس می شود.
• ناراحتی های اولیه: استفاده از دستگاه های فانکشنال در ابتدا ممکن است باعث ایجاد ناراحتی، تحریک لثه ها و مشکلات موقتی در صحبت کردن یا خوردن غذا شود که با گذر زمان و سازگاری بیمار کاهش می یابد.

بهترین ارتودنسی فانکشنال در تهران

دکتر مهریزی، متخصص ارتودنسی با تجربه و معتبر در تهران، به شما این امکان را می‌دهد که لبخندی زیبا و سالم داشته باشید! ایشان با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته و به‌ روز، انواع خدمات ارتودنسی را ارائه می‌دهند. از ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک گرفته تا ارتودنسی مخصوص کودکان و حتی ارتودنسی نامرئی، دکتر مهریزی به هر نیاز و سلیقه‌ای پاسخ می‌دهد. با توجه به تخصص و دقت ایشان، شما می‌توانید به راحتی به بهبود وضعیت دندان‌های خود فکر کنید و از لبخند خود لذت ببرید. برای مشاوره و تعیین وقت ملاقات، همین امروز با دکتر مهریزی تماس بگیرید و قدمی به سوی لبخند ایده‌آل خود بردارید!

برای آشنایی بیشتر با روش‌ های مختلف درمان ناهنجاری فک و انتخاب بهترین گزینه متناسب با شرایط هر فرد، پیشنهاد میکنیم مقاله جامع ما را در این زمینه مطالعه کنید.

جمع بندی

ارتودنسی فانکشنال به عنوان یک رویکرد درمانی نوین در اصلاح ناهنجاری های فکی، با استفاده از دستگاه های طراحی شده، نقشی کلیدی در هدایت رشد فک ها و بهبود هماهنگی بین فک بالا و پایین ایفا می کند. اگرچه این روش به ویژه در دوران رشد موثر است و می تواند از نیاز به جراحی های پیچیده فکی جلوگیری کند، اما موفقیت آن بستگی به همکاری بیمار، انتخاب زمان مناسب و پیگیری های منظم توسط متخصص دارد. در نهایت، با توجه به شواهد علمی و مطالعات انجام شده، ارتودنسی فانکشنال یکی از ابزارهای کارآمد در بهبود ظاهر و عملکرد فک ها محسوب می شود که در صورت استفاده به موقع و دقیق، نتایج مطلوب و پایداری به همراه خواهد داشت.