هایپردونتیا یا دندان اضافه چیست؟ راهنمای جامع برای شناخت، تشخیص و درمان
هایپردونتیا یا دندان اضافه، یکی از عارضه های دندانی است که در آن یک یا چند دندان اضافی فراتر از تعداد طبیعی دندان ها در دهان رشد می کنند. این دندان های اضافی، که به آن ها دندان های سوپرنومری نیز گفته می شود، می توانند در هر قسمتی از قوس دندانی، چه در فک بالا و چه در فک پایین، ظاهر شوند. هایپردونتیا هم در دوره دندان های شیری (که به طور معمول ۲۰ عدد هستند) و هم در دوره دندان های دائمی (که به طور معمول ۳۲ عدد هستند) مشاهده می شود، اما شیوع آن در مردان و در دوره دندان های شیری کودکان بیشتر گزارش شده است. این وضعیت می تواند منجر به عوارضی چون درد، تورم لثه، عفونت و مشکلات در رویش صحیح سایر دندان ها شود، که اغلب نیازمند مداخله و درمان پزشکی برای کاهش این عوارض و جلوگیری از مشکلات بیشتر است.
برای داشتن لبخندی زیبا و سالم، به متخصص ارتودنسی آقای دکتر مهریزی، متخصص ارتودنسی در غرب تهران مراجعه کنید و از خدمات حرفه ای مانند: ارتودنسی کودکان، ارتودنسی ثابت، ارتودنسی متحرک، ارتودنسی لینگوال، ارتودنسی نامرئی، ارتودنسی فانکشنال و درمان های پیشرفته بهرمند شوید.
اگر برای شروع درمان نگران درد احتمالی هستید، پیشنهاد می کنیم مقاله آیا ارتودنسی درد دارد؟ را حتماً مطالعه کنید.
آشنایی با هایپردونتیا یا دندان اضافه: یک نگاه کلی
هایپردونتیا یا دندان اضافه، به عنوان یک ناهنجاری رشدی، شامل حضور دندان هایی فراتر از تعداد استاندارد در قوس دندانی است. درک ماهیت این پدیده و تفاوت آن با تعداد طبیعی دندان ها اولین گام در شناخت و مدیریت آن است.
- تعریف دندان اضافه یا سوپرنومری:
دندان های سوپرنومری، دندان هایی هستند که علاوه بر مجموعه طبیعی دندان های شیری یا دائمی در دهان ظاهر می شوند و می توانند در هر نقطه ای از فک ها رشد کنند. - شیوع هایپردونتیا در جمعیت های مختلف:
اگرچه هایپردونتیا یک عارضه نسبتاً نادر محسوب می شود، اما مطالعات نشان داده اند که شیوع آن در مردان دو برابر زنان است و اغلب در فک بالا و در ناحیه دندان های پیشین مرکزی (مزیودنس) دیده می شود. - تفاوت هایپردونتیا در دندان های شیری و دائمی:
هایپردونتیا می تواند هم در دوره دندان های شیری و هم دائمی رخ دهد، اما دندان های اضافه در دوره دندان های شیری معمولاً شکل طبیعی تری دارند، در حالی که در دوره دائمی ممکن است شکل های غیرمعمول تری داشته باشند.
مقاله مفید: انواع ارتودنسی دندان
علل بروز هایپردونتیا یا دندان اضافه: ریشه های یک ناهنجاری
علت دقیق هایپردونتیا یا دندان اضافه هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما مجموعه ای از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. به نظر می رسد فعالیت بیش از حد لامینای دندانی (نوار سلولی که جوانه های دندانی از آن منشأ می گیرند) یکی از دلایل اصلی باشد.
- عوامل ژنتیکی و سندرم های مرتبط:
تاثیر وراثت و ژنتیک در مشکلات ارتودنسی و ناهنجاری های دندانی مانند هایپردونتیا قابل توجه است. این وضعیت اغلب با برخی سندرم های ژنتیکی مانند سندرم گاردنر، دیسپلازی کلیدوکرانیال و شکاف لب و کام همراه است. - اختلالات در مراحل رشد و تکامل دندان ها:
هرگونه اختلال در فرآیندهای پیچیده جوانه زنی، تمایز و شکل گیری دندان ها می تواند منجر به تشکیل دندان های اضافی شود. این اختلالات شامل تغییر و مشکل در روند جوانه زنی دندان ها، اختلالات هورمونی و عواملی در رابطه با رشد استخوان فک می باشد. - تأثیر عوامل محیطی و داروها:
اگرچه نقش عوامل محیطی کمتر مشخص است، اما برخی مطالعات به تأثیر احتمالی تروما، عفونت یا مصرف برخی داروها در دوران بارداری اشاره کرده اند. به عنوان مثال داروهایی که برای درمان سرطان استفاده می شوند، می توانند تحریک کننده رشد دندان های اضافی باشند. گاهی مشکلات محیطی و تحریکات نیز می توانند باعث رشد دندان های اضافی شوند؛ به عنوان مثال عفونت و یا آسیب در منطقه دهان می تواند باعث فعال شدن جوانه های دندان های اضافه شوند، که این موضوع مبتلا شدن فرد را به هایپردونتیا افزایش می دهد.
با اعتماد به دانش و تجربه‌ی دکتر مهریزی متخصص برجسته ارتودنسی، در می یابیم که ارتودنسی نه تنها لبخندی زیباتر به ارمغان می آورد، بلکه می تواند نقش مؤثری در کاهش درد های فکی و بهبود عملکرد آن ایفا کند.
انواع مختلف هایپردونتیا یا دندان اضافه بر اساس شکل و موقعیت
دندان های اضافه یا سوپرنومری را می توان بر اساس شکل، اندازه و محل قرارگیری شان در قوس دندانی طبقه بندی کرد. شناخت این انواع به درک بهتر وضعیت بیمار و برنامه ریزی درمانی کمک می کند.
- طبقه بندی بر اساس شکل دندان اضافه:
- مخروطی (Conical): شایع ترین نوع، کوچک و میخ مانند، اغلب در ناحیه پیشین فک بالا (مزیودنس).
- توبرکوله (Tuberculate): دارای چندین کاسپ یا برجستگی، اغلب در سطح کامی دندان های پیشین.
- مکمل (Supplemental): از نظر شکل شبیه به دندان های طبیعی مجاور خود هستند و تشخیص آن ها دشوارتر است.
- ادونتوم (Odontome): توده ای نامنظم از بافت های دندانی.
- طبقه بندی بر اساس محل قرارگیری دندان اضافه:
- مزیودنس (Mesiodens): بین دندان های پیشین مرکزی فک بالا. این شایع ترین نوع هایپردونتیا است.
- پارامولر (Paramolar): در کنار دندان های مولر (آسیا).
- دیستومولر (Distomolar): در پشت آخرین دندان مولر.
- دندان های اضافه زوج: در این حالت دو دندان اضافه به صورت کنار هم و زوج، در ناحیه ای از دهان شروع به رشد می کنند. دندان های اضافه زوج هم می توانند در هر دو فک بالا و پایین و یا می توانند تنها در یک فک تشکیل شوند.
- دندان های اضافی در پایین دندان عادی: در این نوع، هایپردونتیا در پایین دندان های عادی رشد می کند و می تواند در مناطق مختلفی از فک پایین به وجود بیاید.
- دندان های اضافی در بالای دندان عادی: در این حالت دندان های اضافی در بالای دندان های عادی رشد کرده و می توانند در مناطق مختلفی از فک بالا تشکیل شوند.
- دندان های اضافی مزایوال: مزایوال، در جلوی دندان های عادی نمایان شده و به سمت جلوی فک پیشرفت دارد.
- دندان های اضافی دیستومال: این نوع از دندان در عقب دندان های عادی و به سمت عقب فک رشد و پیشرفت می کند.
مقاله مرتبط: صدای مفصل فک
مشکلات و عوارض ناشی از هایپردونتیا یا دندان اضافه
حضور دندان های اضافه می تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات دندانی و فکی شود که نیاز به مداخله درمانی را ایجاب می کند. این عوارض می توانند بر زیبایی، عملکرد و سلامت کلی دهان تأثیر بگذارند.
- تأخیر یا ممانعت از رویش دندان های دائمی:
دندان های اضافه می توانند مسیر رویش دندان های دائمی را مسدود کرده و باعث تأخیر در رویش یا نهفته ماندن آن ها شوند. - ایجاد نامرتبی و شلوغی دندان ها (کراودینگ):
حضور دندان اضافی فضای موجود در قوس دندانی را کاهش داده و منجر به کج شدن و روی هم قرار گرفتن دندان های دیگر می شود. این وضعیت می تواند نیاز به ارتودنسی دندان کج را در آینده ایجاد کند. - ایجاد فاصله بین دندان ها (دیاستم):
گاهی دندان اضافه، به ویژه مزیودنس، می تواند باعث ایجاد فاصله بین دندان های پیشین مرکزی شود. درمان فاصله بین دندان ها با ارتودنسی پس از برداشتن دندان اضافه ممکن است ضروری باشد. - آسیب به ریشه دندان های مجاور و تشکیل کیست:
فشار ناشی از دندان اضافه می تواند منجر به تحلیل ریشه دندان های مجاور شود یا در اطراف تاج دندان اضافه نهفته، کیست دنتی ژروس تشکیل گردد. - مشکلات در بهداشت دهان و افزایش خطر پوسیدگی:
تمیز کردن نواحی اطراف دندان های اضافه دشوار است و این امر می تواند منجر به تجمع پلاک و افزایش خطر پوسیدگی و بیماری های لثه شود.
روش های تشخیص هایپردونتیا یا دندان اضافه: شناسایی دقیق برای درمان مؤثر
تشخیص دقیق هایپردونتیا یا دندان اضافه و تعیین محل، تعداد، شکل و ارتباط آن با ساختارهای مجاور برای برنامه ریزی درمانی مناسب حیاتی است. این تشخیص معمولاً ترکیبی از معاینه بالینی و روش های تصویربرداری است.
- معاینه بالینی و بررسی تاریخچه پزشکی:
دندانپزشک متخصص ابتدا فرد را معاینه و تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی را بررسی می کند. بعد از معاینه، علائم مرتبط با آن مانند تورم، درد و عفونت را بررسی کرده و راهکاری برای درمان ارائه می دهد. گاهی دندان اضافه به طور واضح در دهان قابل مشاهده است. - استفاده از تصاویر رادیوگرافی (X-ray):
- پانورامیک (OPG): یک نمای کلی از هر دو فک و دندان ها ارائه می دهد و برای تشخیص اولیه دندان های اضافه بسیار مفید است.
- پری اپیکال و اکلوزال: برای بررسی دقیق تر محل و ارتباط دندان اضافه با دندان های مجاور استفاده می شوند.
- توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی (CBCT):
این روش تصویربرداری سه بعدی، اطلاعات بسیار دقیقی در مورد محل دقیق دندان اضافه، جهت رویش آن، و ارتباط آن با ساختارهای حیاتی مانند سینوس ها، اعصاب و ریشه دندان های مجاور ارائه می دهد. گاهی برای دقت در تشخیص دندان اضافه و مکان آن در دهان بیمار از توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی یا اسکن CBCT استفاده می شود. - ارتعاشات حسی:
با استفاده از این تست دندانپزشک به وجود دندان های اضافی و موقعیت آن ها در دهان پی می برد. یعنی از طریق این روش میزان حساسیت دندان های عادی و اضافی در برابر لمس و فشار سنجیده می شود.
مقاله مرتبط: فک نامتقارن
مطالب مفید: نمونه درمان ناهنجاری فک با ارتودنسی
گزینه های درمانی برای هایپردونتیا یا دندان اضافه: چه زمانی و چگونه مداخله کنیم؟
- تحت نظر گرفتن و عدم مداخله:
اگر دندان اضافه کوچک باشد، مشکلی ایجاد نکند، و مانع رویش یا عملکرد سایر دندان ها نشود، ممکن است دندانپزشک تصمیم بگیرد آن را تحت نظر بگیرد، به خصوص اگر کشیدن آن با خطر آسیب به ساختارهای مجاور همراه باشد. - کشیدن دندان اضافه:
این شایع ترین روش درمانی برای دندان های اضافه است، به ویژه اگر باعث ایجاد مشکلاتی مانند تأخیر در رویش، نا مرتبی، یا آسیب به دندان های مجاور شده باشند. - درمان ارتودنسی پس از کشیدن دندان اضافه:
ممکن است نیاز به استفاده از فضا نگهدار ارتودنسی برای حفظ فضای لازم برای رویش دندان دائمی باشد. - جراحی برای دندان های اضافه نهفته و پیچیده:
در جدی ترین حالت این مشکل شاید با نظر متخصص، شما نیاز به جراحی فک داشته باشید، که فقط یک یا دو هفته بعد از جراحی احساس درد خواهید کرد.
زمان بندی درمان هایپردونتیا: بهترین موقع برای مداخله
زمان بندی مناسب برای درمان هایپردونتیا یا دندان اضافه، به خصوص کشیدن دندان اضافه، برای جلوگیری از عوارض و دستیابی به بهترین نتیجه بسیار مهم است.
- مداخله زودهنگام در دوره دندان های شیری یا مختلط:
اگر دندان اضافه مانع رویش دندان دائمی شود یا باعث جابجایی آن گردد، مداخله زودهنگام توصیه می شود. - ملاحظات مربوط به رشد ریشه دندان های دائمی مجاور:
کشیدن زودهنگام دندان اضافه می تواند به جوانه های دندان های دائمی در حال رشد آسیب برساند، در حالی که تأخیر بیش از حد نیز می تواند منجر به مشکلات پیچیده تر شود. - همکاری با متخصص ارتودنسی برای برنامه ریزی جامع:
اغلب، درمان هایپردونتیا نیازمند همکاری تیمی بین دندانپزشک عمومی، جراح فک و صورت، و متخصص ارتودنسی است تا بهترین نتیجه حاصل شود.
مقالات مرتبط: روش های کاهش طول درمان ارتودنسی دندان
پیشگیری و چشم انداز آینده در مورد هایپردونتیا یا دندان اضافه
از آنجایی که هایپردونتیا یا دندان اضافه اغلب ریشه ژنتیکی دارد، پیشگیری مستقیم از بروز آن معمولاً امکان پذیر نیست. با این حال، تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح می تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کرده و به حفظ سلامت و عملکرد دهان کمک کند.
- اهمیت معاینات منظم دندانپزشکی برای تشخیص زودهنگام:
معاینات منظم دندانپزشکی از سنین پایین به دندانپزشک اجازه می دهد تا هرگونه ناهنجاری رشدی، از جمله هایپردونتیا را در مراحل اولیه تشخیص دهد. - مشاوره ژنتیک برای خانواده های با سابقه هایپردونتیا:
در خانواده هایی که سابقه هایپردونتیا یا سندرم های مرتبط وجود دارد، مشاوره ژنتیک می تواند به درک بهتر خطر بروز این وضعیت در نسل های بعدی کمک کند. - تحقیقات آینده در مورد علل و درمان های نوین هایپردونتیا:
پژوهش های علمی همچنان در تلاشند تا به درک عمیق تری از مکانیسم های مولکولی و ژنتیکی دخیل در تشکیل دندان های اضافه دست یابند، که این امر می تواند در آینده به روش های پیشگیری یا درمان های هدفمندتری منجر شود.
مقالات مفید: رژیم غذایی مفید در طول درمان ارتودنسی
نتیجه گیری
هایپردونتیا یا دندان اضافه، اگرچه یک عارضه نسبتاً نادر است، اما می تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت دهان، عملکرد جویدن و زیبایی لبخند داشته باشد. تشخیص به موقع از طریق معاینات بالینی و تصویربرداری، و همچنین برنامه ریزی درمانی مناسب توسط تیم دندانپزشکی، کلید مدیریت موفقیت آمیز این وضعیت است. اگر خود یا یکی از عزیزانتان مبتلا به اختلال هایپردونتیا یا دندان اضافه هستید، بهتر است هر چه سریع تر به یک دندانپزشک متخصص مراجعه کنید تا آن را مورد بررسی قرار دهد. در غیر این صورت ممکن است، با مشکلات جدی تری در رابطه با این اختلال مواجه شوید.
سوال و پاسخ متداول در مورد هایپردونتیا یا دندان اضافه:
آیا همیشه باید دندان اضافه را کشید؟
خیر، همیشه لازم نیست. اگر دندان اضافه کوچک باشد، مشکلی ایجاد نکند و مانع رویش یا عملکرد سایر دندان ها نشود، ممکن است دندانپزشک تصمیم بگیرد آن را فقط تحت نظر بگیرد.
شایع ترین محل بروز دندان اضافه کجاست؟
شایع ترین نوع دندان اضافه، مزیودنس است که بین دو دندان پیشین مرکزی در فک بالا ظاهر می شود.
آیا دندان اضافه می تواند باعث درد شود؟
بله، دندان اضافه می تواند باعث درد، تورم لثه، یا عفونت شود، به خصوص اگر به طور ناقص رویش کرده باشد یا به دندان های مجاور فشار وارد کند.
بهترین سن برای درمان هایپردونتیا چه زمانی است؟
بهترین زمان برای مداخله به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما اغلب در دوره دندانی مختلط (زمانی که هم دندان شیری و هم دائمی در دهان وجود دارد) و پس از ارزیابی دقیق توسط متخصص، تصمیم گیری می شود.
آیا ممکن است فرد چندین دندان اضافه داشته باشد؟
بله، اگرچه داشتن یک دندان اضافه شایع تر است، اما برخی افراد ممکن است چندین دندان اضافه داشته باشند، به خصوص در ارتباط با برخی سندرم های ژنتیکی.
منابع:
یک پاسخ
با سلام دندان پسرم همانند عکس بالایی در آمده و نمیتواند نان بجوید بسیار عزیت میکند
خودم در خانه نمیتوانم درمان کنم
یا دکتر ها برای کشیدن این دندان واکسن ب لثه کودکان میزنند؟