ارتودنسی پیشگیری: دانستنی ها، باید ها و نقش والدین

ارتودنسی پیشگیری چیست

ژنتیک و عوامل محیطی هر دو در ایجاد مشکلات ارتودنسی نقش دارند. اگر چه ژنتیک نقش مهمی در رشد صورت و دهان و دندان ایفا میکند اما کنترل یا جلوگیری از برخی عوامل محیطی میتواند به پیشگیری یا کاهش شدت مشکل ارتودنسی کمک کند. توصیه میشود کودکان در حدود هفت تا هشت سالگی برای غربالگری به متخصص مراجعه داشته باشند. تصور نکنید این به این معنی است که کودک حتما به درمان در این سن نیاز دارد. گزارش شده است که تنها 10% کودکان تا قبل از سن نوجوانی واقعا نیاز به ارتودنسی زود هنگام دارند. اما برای همین درصد کم، درمان ارتودنسی به موقع میتواند واقعا مفید واقع شود.

بیشتر بدانید: تاثیر وراثت و ژنتیک در مشکلات ارتودنسی

سوالی دارید؟ پرسش و پاسخ ارتودنسی

از کجا بدانم فرزندم به درمان ارتودنسی پیشگیرانه نیاز دارد؟

تشخیص درست مشکلات ارتودنسی در حال شکل گیری، بسیار سودمند است. برخی مشکلات ممکن است چندان بدیهی نباشند بنابراین توصیه میشود حتی اگر فکر میکنید کودکتان هیچ مشکلی در دندانها ندارد، باز هم مشاوره ارتودنسی داشته باشید.

راهنمای والدین در تشخیص ارتودنسی پیشگیری

اگر دندانهای جلویی بالایی جلو زده اند به خصوص اگر دندانهای جلویی بالایی همیشه هنگام لبخند روی لبهای پایینی قرار میگیرند
اگر دندانهای کودک هنگام بسته بودن دهان، تماس درستی با هم ندارند مثلا دندانهای جلویی بالایی پشت دندانهای جلویی پایینی قرار میگیرد
اگر موقعیت فک پایین نسبت به فک بالا، جلوتر است یا نا متقارن است
اگر هنگام بستن دهان کودک درد احساس میکند (مثلا ممکن است لثه یا سقف دهان در اثر تماس با دندانهای مقابل، درد بگیرد)
اگر فک کودک هنگام بستن دهان به جلو یا طرفین جا به جا میشود
اگر کودک بالای 5 سال سن دارد و هنوز انگشت خود را می مکد
درمان پیشگیرانه ارتودنسی مناسب از صدمه دیدن لثه، دندانها و استخوانهای فک جلوگیری میکند و مانع ساییدگی زود هنگام دندانها میشود.

مقاله مرتبط: تاثیر مکیدن انگشت شست در کودکان و عوارض آن

ارتودنسی پیشگیری لبخند کودک شما را زیبا میکند

وسیله درمان با ارتودنسی پیشگیری قابل توجه فرزند شما اصلاح پیدا می کند و از بروز مشکلات شدیدتر جلوگیری به عمل می‌ آورد ارتودنسی پیشگیری عملکرد دندان و باید ها را بهبود می‌ بخشد و بهداشت دهان و دندان را آسان‌ تر می‌ کند .علاوه بر این ارتودنسی پیشگیری باعث می‌ شود تا طول عمر دندان های طبیعی افزایش پیدا کرده و از پوسیدگی دندان‌ ها جلوگیری شود و به این ترتیب با حل مشکلات دهان و دندان توسط ارتودنسی کودکان و پیشگیری باعث لبخند زیبای کودک شما خواهد شد.

مزایای تشخیص زودرس و درمان ارتودنسی پیشگیری

در طی سالها تحقیق و بررسی به این نتیجه رسیده ایم که برخی مشکلات ارتودنسی را در سنین پایینتر آسان تر و ساده تر میتوان حل کرد (قبل از این که همه دندانهای شیری بی افتند). مثلا بسیاری از کودکان برخی از دندانهایشان یا همه آنها، کراس بایت دارند. میدانیم فک بالایی پیش از سن جهش رشد بلوغ، قابلیت پهن تر شده را دارد و شکل پذیر است بنابراین بهترین زمان برای حل مشکل کراس بایت، در این سن است. اغلب اگر درمان پیش از بلوغ انجام نشود متخصص مجبور به کشیدن برخی از دندانهای دائمی میشود تا بتواند مشکل شلوغی و به هم فشردگی دندانها را حل کرده و فضای کافی ایجاد نماید.

ارتودنسی پیشگیری

سایر فواید ارتودنسی پیشگیرانه

هدایت رشد فک ها در دوران رشد
تنظیم پهنای فک بالا و پایین
هدایت دندانهای دائمی به جایگاه درست در هنگام بیرون زدن
کاهش خطر صدمه دیدن دندانهای جلویی
اصلاح عادات دهانی زیان آور مانند مکیدن انگشت
کاهش یا برطرف کردن مشکلات گفتاری و بلع غیر طبیعی
بهبود شکل ظاهری دهان و صورت و در نتیجه افزایش اعتماد به نفس
تسهیل و کوتاه کردن طول درمان در آینده
کاهش احتمال نهفتگی دندانهای دائمی
افزایش فضا برای بیرون زدن دندانهای دائمی
کاهش اختلال در مسیرهای تنفسی که مشکلاتی مثل خر و پف و وقفه تنفسی در حین خواب ایجاد میکنند.
کاهش احتمال آسیب دیدگی ریشه برخی دندانهای دائمی در هنگام رشد دندانهای مجاور دائمی دیگر
غربالگری ارتودنسی زود هنگام، بیمارانی که از درمان پیشگیرانه میتوانند بهره مند شوند شناسایی می کند.
بهبود بهداشت دهان و دندان و یادگیری عادات درست بهداشتی

پر کاربرد ترین وسیله ارتودنسی پیشگیری

اگر دندان های شیری فرزند شما در اثر سانحه ،عدم رعایت بهداشت مناسب، بیماری های دهان و دندان و یا نیاز به مداخله زودتر از موعد بیفتد در این صورت متخصص ارتودنسی پیشگیری از (فضا نگهدارنده) برای درمان استفاده می‌ کنند. ( فضا نگهدارنده ) ارتودنسی ثابت باعث می شود که جای خالی دندان افتاده شده حفظ گردد و دندانهای کناری به سمت فضای خالی دندان افتاده حرکت نکنند و به این ترتیب ارتودنسی پیشگیری باعث می شود تا دندان های دائمی پس از رویش نامرتب و به هم فشرده نشوند و درمان ارتودنسی در آینده در مدت زمان کوتاه تری انجام بپذیرد .

اهمیت دندانهای شیری

دندانهای شیری علاوه بر تمامی وظایفی که به عنوان دندان بر عهده دارند، وظیفه فضا نگهدار را نیز بر عهده دارند و فضا را برای دندانهای دائمی که در آینده بیرون میزنند، حفظ میکنند. اگر دندان شیری زودتر از زمان مورد انتظار بیفتد یا کشیده شود، طول قوس دندانی کاهش یافته و جای کمتری برای بیرون زدن دندان جایگزین آن باقی می ماند. اگر دندان شیری در اثر پوسیدگی یا جراحت از دست برود، باید به متخصص ارتودنسی مراجعه شود. ارتودنتیست مشخص میکند آیا درمانی لازم است یا تنها نظارت بر وضعیت دندانها کفایت میکند. این تصمیم بستگی به سن کودک، مرحله رشد و موقعیت دندانهای دائمی در فک و الگوی رشد صورت کودک دارد. بسیاری از مشکلات مثل انحراف دندانها و نهفتگی دندانها در زیر لثه را میتوان با تشخیص و درمان به موقع پیشگیری یا برطرف کرد.

1. غربالگری ارتودنسی در کودکی

توصیه میشود اولین غربالگری ارتودنسی کودکان در هفت سالگی انجام شود. پس از معاینه دهان در صورت لزوم تمیز کاری و جرم گیری دندانها نیز انجام میشود تا از پوسیدگی دندانها جلوگیری شود. در این جلسه غربالگری مشخص میشود آیا مشکلی وجود دارد که نیاز به توجه یا درمان داشته باشد؟ آیا احتمال کمبود فضا و به هم فشردگی دندانها در آینده وجود دارد یا مشکلاتی مثل اوربایت، اوپن بایت، کراس بایت، لبخند لثه ای، جلو زدگی دندانها یا فک ها و غیره پیش بینی میشود؟ همه کودکان نیاز به درمان فوری ندارد بلکه اکثر آنها بدون نیاز به درمان ارتودنسی زود هنگام، به منزل بر میگردند. اگر لازم باشد درمانی انجام شود، برنامه درمانی مختص کودک طراحی میشود که نیازهای او را مرتفع سازد.

در اولین جلسه غربالگری ارتودنسی چه کارهایی انجام میشود؟

متخصص ارتودنسی معاینه کامل و جامعی از صورت، فک ها، دهان و دندانهای کودک به عمل می آورد. ممکن است لازم باشد عکس پرتوی ایکس گرفته شود تا وضعیت رشد دندانها و ساختار صورت بررسی شود.

به شما گفته خواهد شد به درمان ارتودنسی در حال حاضر یا آینده نیازی دارید یا نه. همچنین روش درمان، هزینه ارتودنسی و طول مدت آن به صورت تقریبی مشخص میشود. متخصص ارتودنسی از مزیت های درمان برایتان توضیح میدهد تا بهتر بتوانید تصمیم بگیرید.

دقت داشته باشید برای مراجعه مشاوره ارتودنسی به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید که در زمینه درمانهای ارتودنسی آموزش دیده و تجربه دارد و میتواند همه مشکلات و عوارض احتمالی را پیش بینی نماید و به درستی برنامه درمانی طرح ریزی کند.

2. درمان ارتودنسی در نوجوانی

بیشتر بیماران ارتودنسی در سالهای نوجوانی مراجعه میکنند چرا که همه دندانهای دائمی در آمده و وضعیت بایت کاملا مشخص شده است. در این سن درمان جامع ارتودنسی انجام میشود و در صورتی که درمان پیشگیرانه انجام داده باشید و نیاز به درمان ارتودنسی جامع داشته باشید، این مرحله از درمان مرحله دو محسوب میشود. مشکلاتی مثل فاصله بین دندانها، کجی و بهم ریختگی دندانها و مشکلات بایت در این سن کاملا خود را نشان میدهند. برخی از مشکلات ارتودنسی که در نوجوانی به آنها پرداخته میشود عبارتند از:

ارتودنسی پیشگیری

مشکلات ارتودنسی در نوجوانی

نیفتادن دندانهای شیری، زود افتادن دندانهای شیری یا نامنظم بودن ترتیب افتادن آنها
نامناسب بودن تماس دندانها برای جویدن یا گاز زدن غذا
مسدود بودن مسیر بیرون زدن دندانهای دائمی
شلوغی و کمبود فضا یا فاصله زیاد بین دندانها
جا به جایی یا انحراف فک ها یا ایجاد صدا هنگام باز یا بسته کردن دهان
گاز گرفتن گونه یا سطح داخلی دهان به دفعات
تماس نامناسب دندانها یا به هم نرسیدن برخی از آنها
عدم تناسب دندانها و فک ها نسبت به صورت
جلو زدگی یا عقب زدگی دندانها

گزینه های درمانی برای نوجوانان

انواع روشهای درمانی برای درمان ارتودنسی در نوجوانان وجود دارد. با برنامه ریزی اختصاصی برای هر بیمار میتوان روش مناسب او را انتخاب کرد. انتخاب روش و وسیله مناسب برای درمان بستگی به نیازهای هر بیمار، اهداف و ترجیحات شخصی دارد.

3. طول مدت درمان ارتودنسی چقدر است؟

به طور متوسط مرحله فعال درمان ارتودنسی 6 تا 36 ماه است. پس از این مرحله براکت در آورده میشود و تثبیت کننده ارتودنسی (ریتینر) تا مدتی استفاده میشود تا دندانها را در جای خود ثابت نگه دارد و مانع بازگشت آنها شود.

4. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن با براکت ارتودنسی

برای کودکان در حال ارتودنسی پیشگیری، رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. مسواک زدن باید روزی دو بار با دقت و زیر نظر والدین انجام شود تا پلاک‌ های میکروبی و مواد غذایی اطراف دستگاه‌ های ارتودنسی کاملاً تمیز شوند. استفاده از مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید توصیه می‌ شود. همچنین نخ دندان مخصوص ارتودنسی یا واتر جت می‌ تواند به تمیز کردن فواصل بین دندانی کمک کند. حفظ بهداشت خوب، از پوسیدگی دندان و بیماری‌ های لثه جلوگیری می‌ کند و روند درمان را موفق‌ تر می‌ سازد.

تفاوت ارتودنسی پیشگیری با ارتودنسی اصلاحی چیست؟

ارتودنسی پیشگیری یا زودهنگام، به مداخله هایی گفته می شود که در سنین پایین و معمولاً قبل از بیرون زدن کامل دندان های دائمی انجام می شوند. هدف این درمان، جلوگیری از بروز مشکلات بزرگتر ارتودنسی در آینده است. در مقابل، ارتودنسی اصلاحی یا ارتودنسی جامع، زمانی انجام می شود که تمام دندان های دائمی بیرون زده اند و ناهنجاری ها تثبیت شده اند. این نوع ارتودنسی اغلب در نوجوانی یا بزرگسالی انجام می شود.
به طور خلاصه می توان گفت، درمان پیشگیرانه بر اساس پیش بینی رشد و شکل گیری مشکلات انجام می شود، در حالی که درمان اصلاحی برای اصلاح مشکلات موجود به کار می رود. مداخله به موقع در کودکی، می تواند نیاز به درمان های پیچیده تر یا حتی جراحی در بزرگسالی را به حداقل برساند.

عوارض احتمالی نادیده گرفتن نیاز به ارتودنسی پیشگیری

نادیده گرفتن نشانه های اولیه نیاز به ارتودنسی پیشگیرانه، ممکن است منجر به مشکلاتی شود که درمان آن ها در سنین بالاتر، پیچیده تر و پرهزینه تر است.
برخی از عوارض رایج عبارتند از:

شلوغی و به هم ریختگی شدید دندان ها در آینده
نهفتگی دندان های دائمی
مشکلات فکی و نیاز به جراحی فک با ارتودنسی در بزرگسالی
مشکلات گفتاری یا اختلال در بلع
فرسایش زودرس دندان ها
کاهش اعتماد به نفس کودک در نتیجه ظاهر نامناسب لبخند

با بررسی زودهنگام و انجام درمان پیشگیرانه در زمان مناسب، می توان از بسیاری از این عوارض جلوگیری کرد یا شدت آن ها را به حداقل رساند.

نقش والدین در موفقیت درمان ارتودنسی پیشگیرانه

درمان ارتودنسی پیشگیرانه تنها به ابزار و تخصص ارتودنتیست محدود نمی شود، بلکه نقش والدین در موفقیت درمان بسیار کلیدی است.
والدین باید:

پیگیر منظم جلسات درمان باشند
به کودک کمک کنند بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کند
از کودک بخواهند تا طبق توصیه پزشک از ابزارهای ارتودنسی استفاده کند
عادات مضر مانند مکیدن انگشت یا فشار زبان را کنترل و پیگیری کنند
رژیم غذایی مناسب برای کودک در نظر بگیرند (پرهیز از غذاهای سفت، چسبناک و شیرینی بیش از حد)

همکاری والدین و کودک با تیم درمان، احتمال موفقیت درمان ارتودنسی پیشگیرانه را به طرز چشمگیری افزایش می دهد.

مراقبت های خانگی در دوران درمان ارتودنسی پیشگیری

در طول درمان ارتودنسی پیشگیرانه، رعایت مراقبت های خانگی ضروری است تا روند درمان بدون مشکل پیش برود. توصیه های کلیدی شامل موارد زیر است:

مسواک زدن دقیق پس از هر وعده غذایی، به ویژه اطراف ابزارهای ارتودنسی
استفاده از نخ دندان یا ابزارهای مخصوص تمیز کردن براکت ها
پرهیز از خوردن خوراکی های چسبناک یا سفت (مثل آدامس، شکلات، یخ و ته دیگ)
اطلاع سریع به ارتودنتیست در صورت شکستن یا شل شدن ابزار ارتودنسی
تشویق کودک به رعایت دستورات پزشک و همکاری در استفاده از ابزار

این مراقبت ها از تجمع پلاک، پوسیدگی، بیماری لثه و تأخیر در درمان جلوگیری کرده و نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.

چگونه کودک را برای شروع درمان ارتودنسی آماده کنیم؟

شروع درمان ارتودنسی برای بسیاری از کودکان ممکن است با اضطراب و ترس همراه باشد. برای اینکه این تجربه برای کودک مثبت و همکاری محور باشد، والدین می توانند:

قبل از مراجعه، با زبان ساده و کودکانه درباره روند درمان توضیح دهند
از جملات مثبت استفاده کنند و نگرانی های کودک را جدی بگیرند
با کودک کتاب ها یا انیمیشن های آموزشی درباره دندانپزشکی یا ارتودنسی ببینند
کودک را در انتخاب رنگ بندهای ارتودنسی یا وسایل مراقبتی مشارکت دهند
پس از هر جلسه درمان، کودک را تشویق کنند یا جایزه کوچکی در نظر بگیرند

با آماده سازی ذهنی کودک، روند درمان ساده تر و موفق تر خواهد بود و همکاری بیشتری از سوی کودک مشاهده می شود.

سوالات متداول در خصوص ارتودنسی پیشگیری:

1. ارتودنسی پیشگیری چیست و چه تفاوتی با ارتودنسی معمولی دارد؟

ارتودنسی پیشگیری نوعی مداخله زودهنگام ارتودنسی است که در سنین پایین معمولا بین 7 تا 10 سالگی انجام می‌ شود. این نوع درمان برای جلوگیری از ایجاد یا تشدید مشکلات فکی و دندانی در آینده انجام می‌ شود.
در مقابل، ارتودنسی معمولی یا اصلاحی در سنین بالاتر و معمولا بعد از در آمدن دندان‌ های دائمی برای اصلاح ناهنجاری‌ های تثبیت‌ شده انجام می‌ شود.
ارتودنسی پیشگیری می‌ تواند باعث ساده‌ تر شدن درمان‌ های بعدی یا حتی بی‌ نیاز شدن کودک از درمان‌ های پیچیده‌ تر در آینده شود.

2. چه سنی برای ارتودنسی پیشگیری مناسب است؟

سن مناسب برای بررسی اولیه ارتودنسی معمولا 7 سالگی است؛ یعنی زمانی که دندان‌ های جلویی دائمی و اولین دندان‌ های آسیای دائمی درآمده‌ اند.
در این سن، متخصص ارتودنسی می‌ تواند وضعیت رشد فک، دندان‌ های دائمی و عادت‌ های دهانی کودک را بررسی کند و اگر نیاز باشد درمان را در بهترین زمان ممکن شروع کند.

3. آیا همه کودکان به ارتودنسی پیشگیری نیاز دارند؟

خیر. همه کودکان به ارتودنسی پیشگیری نیاز ندارند. این درمان برای کودکانی توصیه می‌ شود که نشانه‌ هایی از ناهنجاری‌ های فکی، دندانی یا عادت‌ های دهانی نادرست دارند.
مواردی مثل جلو بودن یا عقب بودن فک، کجی یا فاصله زیاد دندان‌ ها، تنفس دهانی، مکیدن انگشت یا مشکل در بستن درست دندان‌ ها می‌ تواند نشانه‌ ای برای نیاز به درمان زودهنگام باشد.

4. چه نوع دستگاه‌ هایی در ارتودنسی پیشگیری استفاده می‌ شود؟

در انواع ارتودنسی معمولا از دستگاه‌ های ساده‌ تر و متحرک استفاده می‌ شود که هدفشان هدایت رشد فک و دندان‌ ها است. مثل پلاک‌ های متحرک، گسترش‌ دهنده کام، فضا نگهدار یا ابزارهایی برای ترک عادت مکیدن انگشت.
این وسایل کمک می‌ کنند تا ساختار دهان کودک به شکل طبیعی و صحیح رشد کند.

5. آیا ارتودنسی پیشگیری درد دارد؟

این نوع درمان معمولا بدون درد است. ممکن است کودک در چند روز اول استفاده از وسیله ارتودنسی احساس فشار یا ناراحتی کند اما این حس خیلی زود از بین می‌ رود.
در صورتی که دستگاه به درستی استفاده شود و کودک طبق توصیه پزشک عمل کند، درمان به شکل راحت و بی‌ درد سری پیش خواهد رفت.

6. مدت زمان درمان ارتودنسی پیشگیری چقدر است؟

مدت زمان درمان بسته به نوع مشکل و نوع وسیله‌ ای که استفاده می‌ شود متفاوت است، اما معمولا بین 6 ماه تا 18 ماه طول می‌ کشد.
در بعضی موارد ممکن است درمان اولیه کافی باشد و در برخی دیگر، ادامه درمان در سنین نوجوانی نیاز باشد ولی به شکل ساده‌ تر.

7. آیا ارتودنسی پیشگیرانه جلوی ارتودنسی در نوجوانی را می‌ گیرد؟

در بعضی موارد بله، اما نه همیشه. ارتودنسی پیشگیرانه می‌ تواند باعث شود بسیاری از مشکلات قبل از شدت گرفتن کنترل شوند و شاید دیگر نیازی به ارتودنسی دوم نباشد.
اما حتی اگر نیاز به درمان بعدی باشد، به دلیل کارهای اولیه، درمان نهایی سبک‌ تر، سریع‌ تر و کم‌ هزینه‌ تر خواهد بود.

8. هزینه ارتودنسی پیشگیری چقدر است؟

هزینه این نوع ارتودنسی بسته به نوع دستگاه، مدت درمان و کلینیک انتخابی متفاوت است. اما به طور کلی چون این درمان زودتر انجام می‌ شود و پیچیدگی کمتری دارد، هزینه آن معمولا از ارتودنسی در سنین بالا کمتر است.
همچنین از نظر اقتصادی در درازمدت به صرفه‌ تر است چون از درمان‌ های پرهزینه‌ تر بعدی جلوگیری می‌ کند.

9. اگر ارتودنسی پیشگیری انجام نشود چه اتفاقی می‌ افتد؟

اگر درمان به موقع انجام نشود ممکن است مشکلات کوچک به ناهنجاری‌ های شدید فکی یا دندانی تبدیل شوند. در نتیجه ممکن است در آینده نیاز به درمان‌ های پیچیده‌ تر، طولانی‌ تر یا حتی جراحی باشد.
همچنین مشکلات فکی و دندانی می‌ توانند روی ظاهر صورت، اعتماد به نفس، نحوه صحبت کردن و حتی سلامت عمومی کودک تاثیر منفی بگذارند.

10. چگونه بفهمیم کودک به ارتودنسی پیشگیرانه نیاز دارد؟

بهترین راه این است که کودک حدود 7 سالگی توسط متخصص ارتودنسی معاینه شود.
با این حال، نشانه‌ هایی مثل کج شدن دندان‌ ها، جلو آمدگی یا عقب‌ رفتگی فک، باز ماندن دهان، مکیدن انگشت، تنفس دهانی، سختی در جویدن یا صحبت کردن می‌ توانند نشانه‌ هایی باشند که نشان می‌ دهد نیاز به بررسی جدی وجود دارد.

منابع:

American Association of Orthodontists (AAO)
Canadian Association of Orthodontists (CAO)
Mayo Clinic
Stanford Children’s Health